Dik worden door hormonen, hoe dan?

Je moet meer bewegen en minder eten! Dit wordt vaak als oplossing gegeven bij overgewicht maar wat als je dit al doet en het helpt niet? Wees dan gerust want het ligt niet aan jou, nou ja niet gedeeltelijk. Door constant bloot gesteld te worden aan stress, bewust of onbewust, kan een verklaring zijn voor je overgewicht. In ieder geval een verklaring waarom je neigt naar zoete tussendoortjes en dus dik wordt door je hormonen.

Terugkerende stress

Stel jezelf eens de volgende vragen, wat is stress voor jou, hoe voel je als je stress hebt en wat voor gedrag past hierbij? Hoe jij stress beleeft is steeds dezelfde herhaling met dezelfde symptomen of je  nu wel of niet stress bewust ervaart. De ervaring en gedrag bij stress is voor iedereen anders maar hoe het lichaam reageert op stress is bij iedereen hetzelfde.

Vroeger en dan hebben we het over de tijd waarin we nog als holbewoners leefden, hadden wij reële stress ten opzichte van de dag van vandaag. Denk aan stress waarbij we achterna gezeten werden door wilde dieren of stress omdat er dagen geen water was. Tegenwoordig gaan we gebukt onder de last van emotionele en ingrijpende gebeurtenissen zoals het verlies van een baan, in de file staan of een teleurstelling in de liefde. Het is niet zo’n ernstige stress als destijds maar wel stress wat steeds terugkerend is. Het opvallende is dat ons lichaam dit soort ‘bedreigingen’ even ernstig neemt als een kwijlende tijger die achter ons aan rent.

Op het moment dat we acute stress ervaren zoals een tijger die je als lekker hapje ziet of een lezing die je moet geven tegenover 300 man publiek, reageert ons lichaam hetzelfde. Door de afscheiding van de twee hormonen adrenaline en noradrenaline in de bijnierschors tijdens deze alarmfase worden wij in gereedheid gebracht om te kunnen vechten of vluchten, ook wel bekend als het fight or flight system. Tijdens deze reactie gaat ons hartslag sneller kloppen, gaat ons ademhaling omhoog, trekken de huidbloedvaatjes samen, wordt ons bloed dikker en onze zweetafscheiding neemt toe. Is deze alarmfase voorbij dan gaan we over op het tweede stress fysiologisch systeem namelijk de bijnierschors scheidt nu het hormoon cortisol af.

Langer herstel van blessures

De functie van cortisol is ervoor te zorgen dat je op lange termijn het hoofd kunt bieden aan de bedreigende situatie onder meer door de bloedsuikerspiegel te verhogen. Dit heeft ingrijpende gevolgen voor o.a. je immuunsysteem. Wanneer je alle energie nodig hebt om te vechten of te vluchten, kunnen herstelprocessen zoals ontstekingsreacties die de wondgenezing bevorderen of verdedigingsprocessen op de lange termijn wel even wachten. Je bent dan eerder vatbaar voor ziektes en je herstelt langer van bijvoorbeeld blessures of ontstekingen. Ook heb je een hogere concentratie glucose in je bloed omdat je immers brandstof nodig hebt. Deze brandstof moet je dan wel ge(ver)bruiken.

De oorzaken voor de stijging van het hormoon cortisol komt niet alleen door stress maar kan ook veroorzaakt worden door ziekte, depressie, medicatie (corticosteroïden), zwangerschap, oestrogeen-hormoontherapie, ongerustheid, milde stimulators zoals cafeïne en afslankpillen. Bij een chronisch (>3mnd) verhoogde cortisolspiegel in het bloed ontstaat overgewicht/dik, vermoeidheid, slechte stemmingen, depressie, onregelmatige menstruatie, overgevoeligheid, laag libido, diabetes. Je kunt stellen dat een ontregeld hormoonsysteem kan leiden tot een verslechtering van je gezondheid en conditie.

Trek in koolhydraatrijke voedingsmiddelen

Insuline is verantwoordelijk naast de regulering van de bloedsuikerspiegel ook voor de opslag van vet in de vetcellen, suiker in de spiercellen en de lever (glycogeen), aminozuren voor de spieropbouw. Insuline is een soort ‘opslaghormoon’. Tijdens stress komt cortisol vrij en wordt er niks opgeslagen omdat alles nodig is voor de energie. Vandaar ook je trek in koolhydraatrijke voedingsmiddelen tijdens stresssituaties. Deze voedingsmiddelen geven direct energie waar het lichaam ook om vraagt.

Tijdens de aanwezigheid van cortisol slaat insuline geen energie op.

Overgewicht/dik en diabetes

Als je constant onder spanning staat wat het cortisol in het bloed verhoogt is het normaliter zo dat je deze energie ook daadwerkelijk gebruikt door weg te rennen of te vechten. Maar doordat we tegenwoordig andere oorzaken van stress kennen waarbij we niet hoeven te vechten of te vluchten verbruiken we de energie die vrijkomt niet. Op zich kan het geen kwaad als je cortisol zo nu en dan wat verhoogd is voor een korte periode. Maar wanneer de lichaamscellen de opslagrol van insuline regelmatig gedurende een lange periode negeren zoals bij chronische stress, kan dat leiden tot insulineresistentie en de ontwikkeling van diabetes en overgewicht/dik.