Sporten en burn-out gaan niet samen.

We weten allemaal dat stress negatieve effecten kan hebben op het lichaam maar hoe erg is stress nu eigenlijk en wanneer is stress een burn-out? De cliënten die bij ons in de Schaafsma Kliniek komen zijn vaak hard werkende mensen, 40 – 60 jaar, ze hebben een verantwoordelijke baan, staan normaal heel positief in het leven, V/M 50-50%, houden van werken, hebben veel ballen hoog te houden, drinken graag een wijntje, eten vaak onderweg en doen graag aan sport. Toch worden zij (telkens) gehinderd door hun lichamelijke klachten in hun dagelijks functioneren of tijdens het sporten. Als wij hen vertellen dat ze overbelast zijn en hierdoor niet herstellen of hun lichamelijke conditie niet kunnen opbouwen zien zij water branden.

Maar hoe zit dat dan precies? Als de fysieke of psychologische belasting die de persoon opgelegd krijgt of zichzelf oplegt hoger is dan zijn belastbaarheid kan men spreken van stress. Dat hoeft geen probleem te zijn omdat men kan aanpassen aan de gestelde eisen en men een dergelijke situatie ook als stimulerend en uitdagend kan ervaren, dit wordt ook wel ‘eustress’ genoemd. De dysbalans belasting/belastbaarheid heeft vooral nadelige effecten op het psychologische en biologische functioneren wanneer het niet kunnen voldoen aan de eisen negatieve consequenties met zich meebrengt waaraan de persoon zich niet kan onttrekken.

In dit geval spreekt men dan van ‘distress’. Bij een persoon die zich in een toestand van chronische stress bevindt, kan een aantal kenmerkende veranderingen optreden, zoals een verhoogde spierspanning en een toegenomen pijn. Als de stressreactie langdurig aanhoudt, kan de kwaliteit van het bindweefsel afnemen, met als gevolg een verlaagde mechanische belastbaarheid en vertraagd weefselherstel.

Stress levert een vertraagd weefselherstel

Bij stress komt adrenaline vrij. Adrenaline stimuleert de organen die voor fysieke actie nodig zijn en remt de organen die daarin geen directe functie hebben. Dat betekend dat adrenaline zorgt voor het verwijderen van de bloedvaten door de aanwezige spieren in o.a. het hart, het remt de darmwerking, maakt glucose vrij, enzovoort. Deze activatie zorgt ervoor dat het organisme optimaal is voorbereid op fysieke actie; de fight-flight reactie. Daarom zijn mensen met stress vaak aan het hollen en vliegen en kunnen zij niet goed naar de wc om hun ontlasting kwijt te raken.

Ontstekingsreactie door overbelasting door trainen

Het immuunsysteem bemiddelt in de aanpassende activiteiten van het lichaam. Het speelt een belangrijke rol bij het op kwaliteit houden van de weefsels en het herstel ervan. Cellen en weefselcomponenten hebben immers een beperkte levensduur en moeten op een gegeven moment worden opgeruimd en vervangen. Ook bij overbelasting door training of trauma reageert het immuunsysteem door een herstelprogramma te starten, dit noemen we een ontstekingsreactie. Chronische (>3 maanden) stress, gedrepimeerde stemming, passieve coping, geen gevoel van controle hebben en slaapproblemen zijn facetten die zijn geassocieerd met een verminderd immuunfunctioneren.

Je hart is ook maar een spier

Er is voldoende bewijs dat acute stress bij zowel gezonde mensen als bij patiënten met cardiovasculaire aandoeningen de hart- en bloedvaten respons beïnvloedt, in een mate die voor patiënten met cardiovasculaire problematiek gevaarlijk kan zijn. Zij lopen meer risico op een door mentale stress veroorzaakte acute hartdood (Rozanski e.a., 1988). Men kan zich afvragen waarom bepaalde mensen wél en anderen geen hartkwaal krijgen, terwijl in sommige gevallen de stressoren hetzelfde zijn. Het veronderstellen van een verschil in persoonlijkheid ligt dan voor de hand.

De correlatie tussen bepaalde persoonlijkheidskenmerken en cardiovasculaire aandoeningen lijkt aanwezig, maar is toch relatief zwak. het type-A-gedrag is het meest onderzocht. Mensen met type-A-gedrag hebben altijd haast, een sterke competitiedrang, zijn ambitieus en vaak vijandig. Type-A-gedrag is in een normale populatie een predictor voor kransslagaderlijke gebeurtenissen en deze relatie is onafhankelijk van andere risicofactoren (Rosenman e.a., 1975). Er zijn onderzoeken die aantonen dat het gunstig beïnvloeden van het type-A-gedrag en de leefstijl de kans op hartkwalen vermindert (Friedman e.a., 1986; Ornish e.a.,1990)

Conclusie sporten en burn-out

Volg niet klakkeloos de tip van een therapeut of arts om te gaan starten met sporten. Sporten kan vaak een (nog) te hoge belasting zijn in combinatie van een burn-out. Waardoor u juist niet fitter wordt en zelfs eventueel een verergering van uw klachten kan geven. Bij een burn-out is rust gaan creëren stap 1.