Stress veroorzaakt naast overgewicht ook een verhoogde kans op blessures en een vertraging bij weefselherstel

U moet meer bewegen en minder eten! Dit wordt vaak als oplossing gegeven bij overgewicht. Maar wat als u dit al doet en het helpt niet? Wees dan gerust, want het ligt niet aan u, nou ja niet helemaal. Door constant blootgesteld te worden aan stress, bewust of onbewust, kan dat een verklaring zijn voor uw overgewicht. In ieder geval een verklaring waarom u neigt naar zoete tussendoortjes.

Terugkerende stress

Stel uzelf eens de volgende vragen: wat is stress voor u? Hoe voelt u als u stress heeft? En wat voor gedrag past hierbij? Hoe u stress beleeft is steeds dezelfde herhaling met dezelfde symptomen of u nu wel of niet stress bewust ervaart. De ervaring en gedrag bij stress is voor iedereen anders maar hoe het lichaam reageert op stress is bij iedereen hetzelfde. Vroeger – en dan hebben we het over de tijd waarin we nog als holbewoners leefden- hadden wij reële stress ten opzichte van de dag van vandaag. Denk aan stress waarbij we achterna gezeten werden door wilde dieren of stress omdat er dagen geen water was.

Er rent een tijger achter u aan

Tegenwoordig gaan we gebukt onder de last van emotionele en ingrijpende gebeurtenissen zoals; deze corona crisis, het verlies van een baan, in de file staan of een teleurstelling in de liefde. Het is niet zo’n ernstige stress als destijds, maar wel stress die steeds terugkerend kan zijn. Het opvallende is dat ons lichaam dit soort ‘bedreigingen’ even ernstig neemt als een kwijlende tijger die achter ons aan rent. Op het moment dat we acute stress ervaren – zoals een tijger die u als lekker hapje ziet of een lezing die u moet geven tegenover 300 man publiek – reageert ons lichaam hetzelfde.

Door de afscheiding van twee hormonen (adrenaline en noradrenaline) in de bijnierschors tijdens deze alarmfase worden wij in gereedheid gebracht om te kunnen vechten of vluchten. We kennen dit ook wel als het ‘fight or flight system’. Tijdens deze reactie gaat ons hart sneller kloppen, gaat onze ademhaling omhoog, trekken de huidbloedvaatjes samen, wordt ons bloed dikker en onze zweetafscheiding neemt toe. Is deze alarmfase voorbij dan gaan we over op het tweede stress fysiologisch systeem. De bijnierschors scheidt nu het hormoon cortisol af.

Langer herstel van blessures

De functie van cortisol is om ervoor te zorgen dat u op lange termijn het hoofd kunt bieden aan bedreigende situaties door onder meer de bloedsuikerspiegel te verhogen. Dit heeft ingrijpende gevolgen voor o.a. uw immuunsysteem. Als u alle energie nodig hebt om te vechten of te vluchten, kunnen herstelprocessen zoals ontstekingsreacties (die de wondgenezing bevorderen of verdedigingsprocessen op de lange termijn) wel even wachten. U bent dan eerder vatbaar voor ziektes en uw herstel duurt langer bij bijvoorbeeld blessures of ontstekingen. Ook heeft u een hogere concentratie glucose in uw bloed omdat men immers brandstof nodig hebt. Deze brandstof moet u dan wel ge(ver)bruiken.

De oorzaken voor de stijging van het hormoon cortisol komt niet alleen door stress, maar kan ook veroorzaakt worden door ziekte, depressie, medicatie (corticosteroïden), zwangerschap, oestrogeen-hormoontherapie, ongerustheid, milde stimulators zoals cafeïne en afslankpillen. Bij een chronisch (>3mnd) verhoogde cortisolspiegel in het bloed ontstaat overgewicht, vermoeidheid, slechte stemmingen, depressie, onregelmatige menstruatie, overgevoeligheid, laag libido en diabetes. U kunt stellen dat een ontregeld hormoonsysteem kan leiden tot een verslechtering van uw gezondheid en conditie.

Trek in koolhydraatrijke voedingsmiddelen

Insuline is ook verantwoordelijk – naast de regulering van de bloedsuikerspiegel – voor de opslag van vet in de vetcellen, suiker in de spiercellen en de lever (glycogeen), aminozuren voor de spieropbouw. Insuline is een soort ‘opslaghormoon’. Tijdens stress komt cortisol vrij en wordt er niks opgeslagen omdat alles nodig is voor de energie. Vandaar ook de trek in koolhydraatrijke voedingsmiddelen tijdens stresssituaties. Deze voedingsmiddelen geven direct energie waar het lichaam ook om vraagt.  Tijdens de aanwezigheid van cortisol slaat insuline geen energie op.

Overgewicht en diabetes

Als u constant onder spanning staat – wat het cortisol in het bloed verhoogd – is het normaliter zo dat u deze energie ook daadwerkelijk gebruikt door weg te rennen of te vechten. Maar doordat we tegenwoordig andere oorzaken van stress kennen (waarbij we niet hoeven te vechten of te vluchten) verbruiken we de energie die vrijkomt niet. Op zich kan het geen kwaad als u cortisol zo nu en dan wat verhoogd is voor een korte(re) periode. Maar als de lichaamscellen de opslagrol van insuline regelmatig gedurende een lange(re) periode negeren, zoals bij chronische stress, kan dat leiden tot insulineresistentie en de ontwikkeling van diabetes en overgewicht.  En zo worden we dus soms dik van hormonen…